Een onderneming starten met sociale, duurzame en solidaire ambities, is dat niet naïef? Neen, dat is het niet. Het is er mee voor zorgen dat de economie haar menselijk gelaat terugvindt.
Economie in de brede zin van het woord, is zo oud als de mensheid. In brede zin slaat economie op alles wat mensen produceren om als individu én als groep zo comfortabel mogelijk te (over)leven. De finaliteit van de economie bestaat erin dat zij bouwstoffen levert voor het voortbestaan van de samenleving. De mate waarin zij daarin slaagt, bepaalt haar intrinsieke waarde.
In die zin is economie een morele wetenschap en wordt ze niet gedreven door vaste wetmatigheden zoals veel neoliberale economen ons willen laten geloven. Ook economisch handelen wordt gedreven door bewuste keuzes.
Terug naar de huishoudkunde
Hoog tijd dus om de economie opnieuw te herijken in zijn oorspronkelijke betekenis van het woord, dat uit het Grieks afkomstig is. Met name oikos (= huis) en nemein (= wet of regel) of nomos (= bestuur, inrichting).
‘Inrichting van de huishouding’ of ‘huishoudkunde’ is dus de meest getrouwe vertaling. Het ligt nogal voor de hand dat binnen een doorsnee huishouden naast de noodzakelijke financiële evenwichten ook sociale, duurzame en solidaire aspecten worden meegenomen bij de organisatie ervan. De term economie heeft pas in de 19de eeuw een engere betekenis gekregen in de zin van ‘het voeren van transacties die leiden tot financiële meerwaarde’.
Gelukkig zijn er in de geschiedenis altijd mensen en groeperingen geweest die via een economische aanpak antwoorden zochten voor maatschappelijke problemen. Onder het motto: als we de oplossing van onze fundamentele problemen niet (meer) van de overheid kunnen verwachten of de klassieke rendementsgerichte economie faalt bij het bevredigen van onze behoeften, laat ons dan ook op economisch vlak het:
- Zelf doen
- Samen doen
- Beter doen
En zo kom je haast vanzelf uit bij coöperatief ondernemerschap.
Meer en meer coöperaties komen met hun onderscheidende principes naar buiten door middel van een erkenning voor de Nationale Raad voor de Coöperatie: van circa 500 in 2010 en 2015 naar circa 600 begin 2017, volgens de Belgian Cooperative Monitor.
Internationaal: toenemende erkenning
De laatste jaren is er zonder meer sprake van een herontdekking van het coöperatieve model. In België maar ook op toonaangevende internationale fora.
Zo benadrukte de Promotion of Cooperatives Recommendation No. 193 (2002) van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) dat coöperaties een hefboom zijn voor het verbeteren van de levens- en werkomstandigheden van mannen en vrouwen. Door hun specifieke eigendomsstructuur zijn coöperaties volgens de IAO “van nature geneigd winststreven te combineren met het nastreven van welvaart en welzijn van hun leden en van de gemeenschap waarin hun leden leven.”
Eenzelfde oproep is te lezen in de Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s over de bevordering van coöperatieve vennootschappen in Europa. Omwille van haar inherente kenmerken en met name omwille van de dubbele band van de coöperatie met haar leden (als gebruikers én als eigenaars) omschreef de Europese Commissie in haar Groenboek over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (18 juli 2001) de coöperatie als “een ideaal instrument om op een maatschappelijk verantwoorde manier te ondernemen”.
En als klap op de vuurpijl was er de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties die 2012 uitriep tot het Jaar van de Coöperatie. Dit internationaal jaar werd trouwens afgesloten met een ambitieuze ‘Blauwdruk voor het komende decennium’. De ambitie is dat de coöperaties “wereldwijd erkend zijn als leider op het vlak van economische, maatschappelijke en ecologische duurzaamheid, door mensen als voorkeurmodel gekozen worden en de snelst groeiende ondernemingsvorm zijn.”
Deze verklaring werd vier jaar later gevolgd door een haast even sterk statement vanuit de Verenigde Naties. Verschillende VN-ambassadeurs verklaarden op de derde coöperatieve conferentie in Québec dat “de coöperaties omwille van hun unieke model de geschikte actoren zijn om de 17 Internationale Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen waar te maken.”
Een forse maar mooie uitdaging voor de coöperatieve beweging, de verschillende beleidsniveaus en vooral voor gedreven burgers en coöperatieve ondernemers om dit waar te maken.
